صندوق بین المللی پول چیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟

 صندوق بین المللی پول IMF) ) یک سازمان بین المللی است، که هدف آن ارتقاء رشد اقتصادی جهانی و ثبات مالی، تشویق تجارت بین المللی و کاهش فقر است.این صندوق  در واشنگتن دی سی مستقر است و در حال حاضر از ۱۸۹ کشور عضو تشکیل شده که هر کدام متناسب با اهمیت مالی خود دارای نمایندگی در هیئت اجرایی صندوق بین المللی پول هستند. برهمین اساس قدرتمند ترین کشورها در اقتصاد جهانی، دارای بیشترین قدرت رای هستند.

وب سایت صندوق بین المللی پول ماموریت خود را به عنوان “ تقویت همکاری های پولی جهانی، تضمین ثبات مالی، تسهیل تجارت بین المللی، ترویج  هر چه بیشتراشتغال، رشد اقتصادی پایدار و کاهش فقر در سراسر جهان”  توصیف می کند.

فعالیت های صندوق بین المللی پول:

روشهای اصلی صندوق برای دستیابی به این اهداف، نظارت، ایجاد ظرفیت و وام دهی است.

نظارت:

این صندوق، اطلاعات وسیع آماری از اقتصاد های داخلی کشورها، تجارت بین الملل و به طور کلی اقتصاد جهانی را جمع آوری نموده و همچنین پیش بینی های اقتصادی مرتبا به روز شده را در سطح ملی و بین المللی ارائه می دهد. این پیش بینی ها به همراه مباحث مفصل درباره تأثیر سیاست های مالی، پولی و تجاری بر چشم انداز رشد و ثبات مالی کشورها، درنشریه چشم انداز اقتصاد جهانی منتشر می شود.

ایجاد ظرفیت:

صندوق بین المللی پول از طریق برنامه های ظرفیت ساز خود کمک های فنی، مشاوره های سیاسی و آموزش های مرتبط را به کشور های عضو ارائه می دهد. این برنامه ها شامل آموزش جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات است، که به پروژه ی نظارت بر اقتصاد های ملی و جهانی صندوق وارد می شوند.

  وام دهی:

صندوق بین المللی پول به کشورهایی که دچار مشکل اقتصادی هستند به منظور جلوگیری یا کاهش بحران های مالی، وام پرداخت می کند. دارایی صندوق از سال ۲۰۱۷ در حدود ۴۷۵ میلیاردSDR  یا معادل ۶۴۵ میلیارد دلار امریکا بوده است. SDR یک نوع شبه ارز است که از مجموع مشخصی از ارزهای ذخیره ی جهان تشکیل شده است. وجوه صندوق غالباً مشروط به پذیرش اصلاحات برای افزایش پتانسیل رشد و ثبات مالی کشورها است. برنامه های تعدیل ساختاری – از آنجا که این وام های مشروط شناخته شده است –  به دلیل تشدید فقر و بازتولید ساختارهای استعماری انتقادهایی را به سمت خود جلب کرده است.

تاریخچه صندوق بین المللی پول

صندوق بین المللی پول در ابتدا در سال ۱۹۴۵ به عنوان بخشی از توافقنامه برتون وودز ایجاد شد و از سال ۱۹۴۷ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. در سال ۱۹۸۸ این صندوق دارای ۱۵۱ عضو بود. در سال ۱۹۸۷ مجموع سهمیه ‌های صندوق به حدود ۹۰ میلیارد دلار حق برداشت ویژه می ‌رسید. منابع مالی صندوق صرف رفع مشکلات موقت تراز پرداخت‌ها و تثبیت نرخ ارز کشورهای عضو می‌شود. سهمیه هر کشور تعیین ‌کننده سطح وام ‌گیری و نیز حق رأی او در صندوق است. در اوایل دهه ۱۹۸۰، مطابق سهمیه‌های تعیین شده، حق رأی آمریکا حدود ۲۲ درصد و جامعه اقتصادی اروپا ۲۷ درصد بود؛ و از آنجا که هر تغییر عمده‌ ای در صندوق نیازمند ۸۵ درصد آرا است لذا هم آمریکا و هم جامعه اقتصادی اروپا از حق وتو در صندوق برخوردار بوده اند.

عضویت ایران

دولت ایران جزو ۴۴ کشور دعوت شده به کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ بود و اعضای هیئت چهار نفره اعزامی آن در کمیسیون‌های مربوط به تهیه اساسنامه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی شرکت داشتند. نخستین استفاده ایران از منابع مالی صندوق در سال ۱۳۳۰ در اثر مشکلات ارزی حاصل از ملی شدن صنعت نفت بود که دولت در مقابل سفته‌های ریالی معادل ۲۵ درصد سهمیه اعتباری خود در صندوق، دلار به دست آورد. به دلیل کوتاهی مدت اعتبارات صندوق، دولت ایران موظف بود هر ساله بخشی از اعتبار مزبور و دیگر اعتبارات دریافتی خود به دلار را بازخرید کند.

در مفاد قرارداد این صندوق از کشورهای عضو خواسته شد که نواسانات ارزی را به میزان ۱۰ درصد ارزش اسمی ارز بازار، محدود کنند. این ارزش اسمی بر حسب دلار امریکا و بر اساس رابطه ی ثابتی با طلا ( ۳۵ دلار به ازای هر اونس طلا) تعیین شد. تغییرات بیشتر از ۱۰ درصد نیازمند اخذ مجوز صندوق بین المللی پول داشت. از زمان فروپاشی سیستم برتون وودز در دهه ۱۹۷۰، صندوق بین المللی پول سیستم نرخ ارز شناور را رایج کرده است. به این معنی که ارزش ارزها نسبت به یکدیگر توسط قدرت بازار تعیین می گردد. این سیستم تا به امروز همچنان ادامه دارد.