مدیریت موجودی کالا، اساسا با متعادل سازی سطح موجودی سر و کار دارد. موجودی کالا بر اساس الگوی تقاضا به دو نوع طبقه بندی می شود، که نیاز به موجودی کالا را ایجاد می کند. این دو نوع تقاضا برای موجودی کالا، شامل تقاضای مستقل و تقاضای وابسته می شود.
تقاضای مستقل
موجودی کالا زمانی در دسته تقاضای مستقل قرار می گیرد که تقاضای چنین کالایی به تقاضای کالای دیگر وابسته نباشد. کالاهای نهایی، کالاهایی که توسط مشتریان خارج از شرکت سفارش داده می شوند یا برای انبار و فروش تولید می شوند، اقلام تقاضای مستقل نامیده می شوند. تقاضای مستقل موجودی کالا بر اساس سفارشات مشتریان، پیش بینی ها، تخمین ها و داده های آماری گذشته ایجاد و دسته بندی می شوند.
تقاضای وابسته
اگر تقاضای موجودی کالا به مورد دیگری وابسته باشد، اینگونه تقاضا به عنوان تقاضای وابسته طبقه بندی می شود. موجودی مواد اولیه و اجزای سازنده به تقاضای کالاهای نهایی وابسته هستند و از این رو می توان آنها را به عنوان موجودی تقاضای وابسته نامید.
به عنوان مثال یک اتومبیل را در نظر بگیرید. اتومبیل به عنوان کالای تمام شده و یک تقاضای مستقل تولید و نگهداری می شود. در حالی که مواد اولیه و اجزای مورد استفاده در تولید کالاهای نهایی خودرو، تقاضای خود را از تقاضای اتومبیل می گیرند و از این رو تقاضای وابسته تعریف می شوند.
تفاوت بین تقاضای مستقل و تقاضای وابسته
تمایز بین این دو دسته تقاضا لازم است، زیرا سیستم و روند مدیریت موجودی کالا برای هر دو دسته متفاوت است. موجودی کالاهای نهایی با تقاضای مستقل مشخص می شود و با فرآیند سفارش فروش و فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین اداره می شود و براساس پیش بینی های فروش است. در حالیکه تقاضای وابسته به مواد اولیه و اجزای سازنده کالای نهایی، از طریق برنامه ریزی مواد مورد نیاز (MRP) یا برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) و با استفاده از مدل هایی همچون تولید بهنگام Just In Time یا Kanban مدیریت و اداره می شود.
مدیریت موجودی مواد اولیه بسیار پیچیده تر از مدیریت موجودی کالاهای نهایی است. این مدیریت شامل تجزیه و تحلیل و ایجاد هماهنگی بین ظرفیت تحویل، زمان و برنامه ریزی تحویل کلیه تامین کنندگان مواد اولیه، همراه با فرآیندهای لجستیکی و جدول زمانی حمل و نقل و ذخیره سازی مواد اولیه قبل از آماده سازی برای ارسال و قرار گرفتن در سبد خرید فروشگاهی است. مدیریت مواد اولیه همچنین شامل بازنگری دوره ای موجودی، شمارش و حسابرسی موجودی و به دنبال آن تجزیه و تحلیل دقیق گزارش های منجر به تصمیم گیری های مالی و مدیریتی است.
دو تصمیم اساسی در برنامه ریزی موجودی کالا
برنامه ریزان موجودی که مسئولیت برنامه ریزی، مدیریت و کنترل موجودی مواد اولیه را دارند باید به دو سوال یا دو تصمیم اساسی در برنامه ریزی موجودی کالا پاسخ دهند.
- باید تصمیم بگیرند که چه مقدار مواد اولیه باید از تأمین کنندگان یا سایر بخشهای تولیدی سفارش داده شود.
- چه زمانی باید سفارشات داده شود.
پاسخ دادن به دو سوال بالا به بسیاری از فعالیت های پشتیبانی و محاسباتی شامل طبقه بندی موجودی، میزان سفارش بهینه اقتصادی EOQ و همچنین تجزیه و تحلیل هزینه نیاز دارد. این تصمیمات همواره با هماهنگی بین بخش های تدارکات، لجستیک و مالی گرفته می شود.