یکی از مهمترین گزارشات نرم افزار حسابداری تراز آزمایشی است. تراز آزمایشی صحت ثبت اسناد و دفاتر ما را نشان میدهد علاوه بر آن این امکان را فراهم می کند که مدیران و حسابداران دیدی کلی از گردش حسابها در طی یک دوره مالی داشته باشند.
تراز آزمایشی در اشکال مختلف تهیه می شود.
تراز آزمایشی دو ستونی
ساده ترین شکل تراز دو ستونی است که در آن مانده تمام حسابهای دفتر کل در دو ستون بدهکار و بستانکار زیر هم ثبت می شوند. هرچند تراز ممکن است در سطوح مختلف حساب (گروه، کل، معین و تفصیل) تهیه شود. در نهایت باید جمع ستون مانده بدهکار و ستون مانده بستانکار در تراز برابر باشد یا اصطلاحان تراز باشد.
در صورت برابری دو ستون می توان به این نتیجه رسید که کلیه اسناد حسابداری ما تراز بوده و بطور کامل در دفتر کل ثبت شده.
باید توجه داشت در صورتی که تراز در سطح تفصیل تهیه شود ممکن است جمع نهایی دو ستون با هم برابر نباشد دلیل نابرابری به این دلیل است که تمام حسابها سطح تفصیلی نداند به همین دلیل حسابهایی که در سطح معین بسته شده اند در تراز تفصیلی درج نمی شوند.
تراز آزمایشی چهارستونی
تراز آزمایشی چهار ستونی همانطور که از نامش مشخص است در چهار ستون تهیه می شود که دوستون آن مانند تراز دو ستونی مانده حساب و دو ستون دیگر آن گردش حساب می باشد. از دو ستون بدهکار و بستانکار مانده در هر سطر فقط یکی پر می شود اما ستونهای گردش هر دو همزمان می توانند مقدار داشته باشند.
در صورت ثبت صحیح اسناد و دفتر کل در تراز چهار ستونی مانده دو ستون گردش با هم برابر است و مانده دوستون مانده نیز با هم برابر می باشد.
تراز چهار ستونی به دلیل نشان دادن گردش حسابها در تصمیمگیری های مدیریتی بیشتر می تواند کمک کند.
تراز آزمایشی شش ستونی
در تراز شش ستونی دو ستون دیگر برای نشان دادن گردش حساب اضافه می شود و گردش حساب پیش از دوره و طی دوره در این تراز نمایش داده می شود به همین دلیل تراز آزمایشی شش ستونی بر خلاف تراز آزمایشی دو ستونی و چهار ستونی که تا یک تاریخ مشخص تهیه می شدند در یک بازه تاریخی تهیه می شود، بطور مثال اگر شما تراز آزمایشی شش ستونی را در بازه زمانی یکم مهر ماه تا سی ام مهر ماه تهیه کنید دو ستون اول گردش حساب از ابتدای سال مالی تا تاریخ ۷/۱ دو ستون بعد گردش حساب از تاریخ ۷/۱ تا ۷/۳۰ می باشد. و دو ستون آخر نیز مانده حساب می باشد.
جمع دو ستون اول با دو ستون دوم در تراز آزمایشی شش ستونی برابر است با دو ستون اول تراز آزمایشی چهار ستونی.
حتما مقاله تهیه گزارشات مدیریتی در حسابداری مطالعه کنید.
تراز آزمایشی هشت ستونی
در بعضی موارد مانده ابتدای دوره نیز در دو ستون مجزا نمایش داده می شود این رقم در اصل همان مبالغ درج شده در تراز افتتاحیه می باشد.ترازی که به این شکل تهیه شود تراز هشت ستونی می باشد.
سایر اشکال تراز آزمایشی
با توجه به استفاده از برنامه حسابداری نرم افزار های مختلف اشکال متنوعی از تراز را بر اساس نیاز مشتریان خود تهیه کرده اند که جهت استفاده مدیران و حسابداران بسیار مفید است برخی از این اشکال به شرح زیر می باشد.
تراز سلسله مراتبی: در این تراز سطوح پایینتر حسابها نیز نمایش داده می شود مثلا سطح کل در بالا و زیر آن سطح معین و اگر معین دارای تفصیلی باشد گردش تفصیلی آنها نیز نمایش داده می شود.
تراز ده ستونی: در این تراز دو ستون جهت نمایش گردش کل به تراز هشت ستونی اضافه می شود یعنی جمع شش ستون اول تراز هشت ستونی در این ستون درج می شود.
تراز هشت ستونی با گردش کل: این تراز مانند تراز ده ستونی از روی تراز شش ستونی تهیه می شود و دو ستون جمع کل که جمع چهار ستون اول تراز شش ستونی است به تراز شش ستونی اضافه می شود.
